Z inicjatywy Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej - Koło w Korczynie oraz Gminnego Ośrodka Kultury w piątkowy wieczór, 14 marca 2025 roku odbyła się prelekcja zatytułowana „Zabytki Korczyny i okolic” wygłoszona przez Zdzisława Gila, wojewódzkiego konserwatora zabytków w latach 1975-1990, który uczestniczył w wielu pracach na tym terenie i nadal interesuje się stanem tutejszych obiektów. Rolę gospodarzy pełnili Aleksandra Prugar, dyr. GOK w Korczynie i Henryk Bogacz ze Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej.
Prelegent zaznaczył na wstępie, że Korczyna ma wiele cennych zabytkowych obiektów, a ich zachowanie zawdzięcza także postawie i trosce mieszkańców. Wymienił osoby, które zasłużyły się w tej dziedzinie będąc fundatorami (św. biskup Józef Sebastian Pelczar, generał Stanisław Szeptycki, ale też proboszczowie parafii korczyńskiej) oraz współcześnie dbającymi o ich ochronę (Andrzej Kołder, Tadeusz Jewiarz, władze Gminy Korczyna, Gminy Odrzykoń, konserwatorzy, artyści rzeźbiarze Jan Stachyrak i Grzegorz Tomkowicz). Dzięki postawie mieszkańców w nienaruszonym stanie zachował się cmentarz żydowski, a w nim liczne macewy.
Przegląd zabytków mówca rozpoczął od wskazania na dom Sióstr Sercanek, założony przez biskupa Pelczara, a następnie na dom dra Jakuba Przystupskiego, zrekonstruowany przez Tadeusza Jewiarza. Nad Korczyną góruje neogotycki kościół pw. NMP Królowej Korony Polskiej wzniesiony w latach 1910-14 według projektu Stanisława Majerskiego, architekta z Przemyśla. Na jego budowę zużyto ponad milion cegieł z cegielni w Polance. Jedna z cegieł z herbem wykonana w tym zakładzie została zaprezentowana na spotkaniu. W kościele godne uwagi są między innymi: obraz lwowskiego malarza Edwarda Lepszego w ołtarzu głównym przedstawiający hołd wszystkich stanów Najświętszej Maryi Pannie, wykonana w sztucznym kamieniu na zewnętrznej ścianie prezbiterium płaskorzeźba Chrystusa na krzyżu, a także pieta autorstwa Ferdynanda Majerskiego z Przemyśla. Witraże według projektu Stefana Matejki, bratanka Jana Matejki, wykonane zostały w pracowni Żeleńskiego w Krakowie. Istniejąca przy kościele murowana dzwonnica została rozebrana w 1934 r., a materiał wykorzystano do budowy ogrodzenia, w którym kamiennymi płytami zaznaczono wejścia: dla księży i generalskie.
Na korczyńskim rynku stoi zrekonstruowana, zadaszona studnia, a w jej sąsiedztwie pomnik Jana Zycha wykonany przez rzeźbiarza Grzegorza Tomkowicza. Cennym zabytkiem jest murowany dwór generała S. Szeptyckiego z pamiątkową tablicą na elewacji, obecna siedziba Gminnego Ośrodka Kultury w Korczynie.
Liczne zabytki znajdują się na korczyńskim cmentarzu, gdzie pierwotnie był kościół, a są to: nagrobek w kształcie piramidy z pierwszej połowy XIX w., drewniany krzyż na grobie żołnierzy węgierskich, obelisk poświęcony Jerzemu Biedermannowi, taternikowi, nagrobek generała S. Szeptyckiego ufundowany przez wojsko, rzeźby Chrystusa siedzącego i Chrystusa nauczającego, krzyże z piaskowca z lat dwudziestych wykonane w zakładzie kamieniarskim w Polance.
Na uwagę zasługuje kaplica zaprojektowana przez Janusza Hanusa z figurą Matki Boskiej, poświęcona pamięci biskupa J.S. Pelczara. Ta znajduje się naprzeciw domu księży emerytów. Wiele interesujących obiektów znajduje się w okolicach Korczyny. Dwór w Komborni użytkowany jako placówka hotelowo-gastronomiczna posiada ciekawe polichromie, a w dworskiej kaplicy (z 1890 r.) znajduje się kryształowy świecznik. Dwór może się poszczycić XVI-wiecznym lamusem, wyremontowanymi budynkami gospodarczymi oraz parkiem. W Komborni stoi zabytkowy dom Stanisława Pigonia, historyka literatury, który był także miejscem jego pracy naukowej.
Znanym i często odwiedzanym obiektem jest zamek Kamieniec z XIV w., w którym w latach osiemdziesiątych przeprowadzono prace konserwatorskie i zabezpieczające, a w latach następnych zrekonstruowano mur graniczny, udostępniono Muzeum Zamkowe, a obecnie trwają prace przy kaplicy zamkowej. Inicjatorem tych działań jest Andrzej Kołder.
Prelegent wspomniał na koniec o zabytkowych cerkwiach w Węglówce, Krasnej i Czarnorzekach oraz o dworze w Łaczkach Jagiellońskich, w którym ukrywał się Jerzy Cieśla „Topór”. Ciekawostki z okolic to np. znajdujące się w Muzeum Wsi w Odrzykoniu XVIII- wieczne świeczniki z cyny wykonane we Lwowie oraz popiersie Tadeusza Kościuszki, ufundowane przez mieszkańców Odrzykonia w 1894 r., w setną rocznicę insurekcji. Obiekt przeniesiono z odrzykońskiego zamku.
Licznie zgromadzeni słuchacze z zadowoleniem przyjęli prelekcję Z. Gila ilustrowaną licznymi fotografiami, ubarwioną anegdotami i ciekawostkami o ludziach, dzięki którym wszystkie te zabytki możemy podziwiać, a przez to poznawać własną historię.
tekst: Wanda Belcik
